عزاداری در شهرضا

قال رسول الله (ص) :  إنَّ لِقَتْلِ الْحُسَیْنِ (ع) حَرَارَةٌ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لَنْ تَبْرُدَ أَبَداً 

شهادت حسین(ع) در دل‏های مومنین آتش و حرارتی ایجاد می‏ کند که هرگزخاموش نخواهد شد

(مستدرک الوسائل، ج 10ص 318)

یکی از عواملی که قیام سید الشهدا –حضرت امام حسین ابن علی ابن ابی طالب (ع)–را زنده نگه داشته و در تبیین اندیشه های این قیام بزرگ ،که به تعبیر خود حضرت برای اصلاح در امت جد بزرگوارشان بوده ،موثر واقع شده عزاداری ها و روضه خوانی هایی است که قدمتی دیرین داشته ومنشا اصلی آن از فردای واقعه کربلا شروع شده و با تاسیس دولت های شیعی آل بویه علنی شده و با تشویق دولت صفویه بیشتر و بیشتر شده است .

امروز –صرفاً برای آشنایی خوانندگان عزیز این وبلاگ – درباره رسوم عزاداری در شهرضا توضیح مختصر می دهم .

شهرضا–به خاطر بافت سنتی و مذهبی  که داشته و دارد–در طول سال از روضه های سنواتی بهره مند است و شیعه های سنتی در طول سال در مجالسی که در منازل و محافل و مساجد برگزار می شود شرکت می کنند . اما اوج این عزاداری ها در دوازده روز اول محرم است .

1-بر خلاف بعضی شهرها ،که عزاداری ها شبانه و با طبل و دهل و سنج همراه است . مردم شهرضا در شب ها فقط در مساجد و حسینیه هایی که متعلق به هیئت هاست حضور یافته و برای روزهای اصلی عزاداری به نوعی تمرین می کنند و آماده می شوند . به طور معمول بلندگوهای این مجالس در خود مجلس و با صدای کم است و برای مجاورین مجالس چندان مزاحمتی ایجاد نمی شود . البته این سبک مختص هیئت های دیرینه و قدیمی است و تازگی ها تعداد معدودی هیئت های جدید از این رویه پیروی نمی کنند .

2- یک روز قبل از تاسوعا با حرکت اولین هیئت که قدیمی ترین نیز هست گفته می شود این دسته قدمتی سیصد ساله دارد-شروع رسمی سوگواری ها آغاز می شود . این هیئت –موسوم به دسته ی سینه زن  مداح و نوحه خوان ندارد . هیچ نوحه خاصی نیز نمی خوانند . در طول مسیر فقط حسین ،حسین  می کنند و به سمت مجالس می روند . در مجلس نیز فقط حسین حسین می گویند و به سینه می زنند . پس از مدتی ریتم سینه زنی تند می شود و در یک فرصت چند دقیقه ای و در حالی که با ریتم تند –به قول معروف چهار ضرب- سینه می زنند –یکی از پیش کسوتان با گفتن فاااااااتحه ختم سینه زنی را اعلام می کند .

3-بقیه دسته ها (هیئت ها در گویش محلی) از ظهر روز هشتم به راه می افتند . معمولاً  اماکن ثابتی – و از دیر باز -مجلس عزاداری بوده و هست و دسته های عزادار پیاده و از این مجلس به مجلس بعدی می روند . در طول مسیر دمی گفته می شود و تکرار می کنند و با ورودبه مجلس مداح و نوحه خوان دسته پشت میکروفن قرار گرفته و زمان چند دقیقه ای در مجلس عزاداری می کنند . دسته ای که بعد وارد می شود ساکت و بدون دم می ایستد تا هیئتی که مشغول عزاداری است نوحه اش تمام شود . گاهی هم به رسم احترام با هیئت قبلی همراهی می کنند در نوحه خوانی و سینه زنی .

4-  در شهرضا البته تا چند سال قبل– فقط یک هیئت زنجیر زنی بود . طبل و دهل و سنج نیز فقط مختص به یک هیئت خاص– به نام بنی اسد یا دراویش – بود . زنجیر زنان نیز قدمتی دیرینه دارند . معمولاً دسته های قدیمی نوحه هایی از قدیم الایام داشته اند که بدون هیچ تغییری تا کنون تکرار می کنند و به خاطر قدیمی بودن و تکرار هرساله و ریتم های بسیار حزین و درعین حال زیبایی که دارند برای مردم خاطره انگیز و به قولی نوستالژیک هست .

5- معروف است که پس از واقعه عاشورا قبیله بنی اسد برای دفن پیکرشهدا به کربلا آمدند و باز بنابه قولی گروه های اولیه عزادار شهدای کربلا –بواسطه این که از طرف حکام بنی امیه در اذیت و از آزار بودند مخفیانه نوحه خوانی می کردند و مثلاً برای این که سر وصدای عزاداران به گوش اغیار نرسد گروهی همهمه می کردند و تعدادی حسین حسین گویان سوگواری می کردند .

این قضیه محملی شده برای تاسیس هیئتی به نام سنگ زن . این دسته به دو گروه تقسیم می شوند گروهی سینه زنان نوحه ای را زمزمه می کنند و گروه اصلی– و با تعداد زیاد– با دو چوب گرد که در دست دارند در یک ریتم خاص چوب ها را به هم  می کوبند و با هر کوبیدن یک حسین می گویند . این ریتم ابتدا سه تایی است . و با اوج گرفتن چهارتایی و تند می شود .در بخش اول چوب به چوب کوبیده می شود ودر حین کوبیدن حسین گفته می شود بعد چوب به سینه –و همزمان حسین –بعد چوب به چوب و در بالای سر حسین گفته می شود این ریتم سه ضرب نام دارد و در حالی که این جماعت با شور و حرارت سنگ می زنند  -( به همین چوب ها سنگ گفته می شود )-بقیه گروه با مداح همراهی می کنند و نوحه می خوانند . در قسمت پایانی ریتم مداح تند می شود و متعاقباً سنگ زنان نیز ریتم تند و با صدای کشیده ای حسییییییین گویان گروه اول را همراهی می کنند .

برای آشنایی بیشتر با نحوه عزاداری دسته سنگ زن پیشنهاد می کنم فیلمی از این هیئت را، ببینید.

هیات عزاداری بنی اسد( سنگ زن) شهرضا

امید است عزاداری حضرت برای ما رشد و تعالی و تربیت انسانی داشته باشد . التماس دعا

میرشکار من*

سلام

تقدیم به حضرت عباس علیه السلام

پایش ستون خیمه ی هفت آسمان بوده است

دستش همیشه دستگیر این و آن بوده است

اطراف خیمه رد پاهایی از او مانده است

چندین شبانه روز حتما پاسبان بوده است

این رد پاها رد پای شخص عادی نیست

این شخص معلوم است خیلی پهلوان بوده است

هر جا که رفته رد پای کودکی هم هست

این پهلوان پیداست خیلی مهربان بوده است

هرگز موافق نیستم او تشنه هم بوده است

این ساقی عطشان خودش آب روان بوده است

اینکه چگونه مشک را از آب پر کرده است

دیگر بماند این خودش یک داستان بوده است

از طرز آب ریخته بر رد پای او

پیداست مشکش یک زمانی بر دهان بوده است

...

*عنوان، مصرع غزلی از مولانا

** کامل شعر، اینجا

*** 133 معادل حروف ابجد نام عباس است برای ختم صلوات

شما را به دستان بی‌منت آقایی می‌سپارم که مهربان‌ترین مهربانهاست

خلافت غالب، امامت مظلوم

از عمر وبلاگ همساده ها بیشتر از 9 ماه می گذرد، طی این مدت، جناب بهنام طبیبیان از وبلاگ مدارا با ارسال 5 مطلب، ارتباطی نزدیک و صمیمانه با وبلاگ همساده ها داشته اند. ضمن تشکر فراوان از این دوست عزیز، از شما دعوت می کنیم خواننده ی پنجمین نوشته ی ایشان تحت عنوان"خلافت غالب، امامت مظلوم" باشید.

شکل گیری شورای سقیفه و روی کار آمدن خلیفه مسلمانان، بر خلاف آخرین اراده آخرین پیامبر سرآغاز جدایی دو جریان مهم در میان امت پیامبر شد. جریان غالب که با به دست گرفتن کامل قدرت سیاسی با وضع و تدوین تئوری خلافت سعی در تشکیل خلافت اسلامی بر اساس آداب و روش عرفی روزگار داشت و جریان مغلوب که با تاسیس و ترویج نظریه امامت و بر مبنای آرای کتاب خدا، آن را تداوم نبوت دانسته و خود را شیعه(پیرو) علی نامیده و خواستار پیگیری سیره پیامبر در ادامه مسیر جامعه مسلمانان بود. جریان شیعه که در صدر اسلام مدت محدودی قدرت سیاسی را هم در دست داشت، با شهادت امام اول شیعه و کناره گیری امام مجتبی برای همیشه در موضع مخالفت با حاکمان غاصب قرار گرفت.

بررسی یک واقعه بزرگ در فهم این مخالفت و شیوه ابراز آن نقشی بسیار مهم دارد و آن علت گرامی داشت تاریخی مذهبی و سیاسی واقعه خونبار و نهضت جاویدان حسینی است.

شهادت سومین امام شیعیان حسین ابن علی(ع)در نیمه دوم قرن اول هجری به خشن ترین و غیر انسانی ترین وجه به نحوی که قبل از اسلام و در عصر جاهلیت نیز سابقه نداشت و با وجودی که هنوز اصحاب و یاران آخرین پیامبر زنده و حاضر بودند و سخنان و سفارش هایی که او در باره رعایت حرمت فرزندان فاطمه(ع) فرموده بود را به خاطر داشتند باعث شد تا شیعه از یک جریان مغلوب به جریان مظلوم تبدیل شود و از آن پس حفظ یاد این فاجعه غمبار در ذهنیت تاریخی شیعه ضرورت یابد. 

بوده اند کشتارها و فجایعی که در تاریخ بشر اتفاق افتاده و همواره یاد بود قربانیان آن گرامی داشته شده است. اما عاشورای حسینی ریشه های عمیق مذهبی و افق های آرمانی بلندی دارد که توانسته است به عنوان حافظه ماندگار شیعی هر ساله پاس داشته شود. تاکید امامان شیعه و اصحاب و دوستداران خاندان وحی بر ترویج و پاسداشت فداکاری و ایثار سالار شهیدان که در مواردی مانند یک دستور واجب شرعی هم نمود می یافت سبب شد تا ابعادی بسیار فراتر از یک مراسم صرف مذهبی بیابد. بنابراین در طی قرون متمادی ایین عزاداری امام شیعیان به معضلی بزرگ برای حکومتهای مخالف تبدیل شد. ممنوعیت عزاداری عاشورا در اعصار مختلف، مجازات شدید و بی رحمانه عزاداران و زائران حرم حسینی در کنار تخریب قبور و بارگاه مطهر شهدای کربلا همگی حکایت از یک نبرد واقعی بین دو اندیشه متضاد دارد. نبردی که هیچگاه تعطیل نشده و تمام حوزه های عقلی، فکری،  فلسفی و عرفانی را شامل می شود و بسته به شرایط روزگار خود را نمایان می کند. 

گذشت روزگاران و افزایش معتقدین به مرام و مسلک شیعی، که به تدریج قدرت سیاسی را هم در دوره های مختلف در دست گرفتند، باعث شد تا تحریفاتی، هم در صورت و هم در سیرت قیام حسینی انجام شود که با اهداف اولیه و حتی شکل گیری واقعه مغایر باشد. 

فضیلت های فراوان منقول از امامان و پیشوایان شیعی در باره سیدالشهدا ع باعث شد که عده ای برای کسب مواهب مادی و حتی معنوی، دادن نسبت های نادرست و خلاف واقع را مجاز دانسته و ان را گامی در جهت ترویج شعائر حسینی بدانند. اسطوره سازی و اغراق و افسانه پردازی در باره قیام سالار شهیدان ان گونه که با فرهنگ مردم مشرق زمین سازگار است، یکی از این موارد تحریف است.

- تهی کردن نهضت از مفاهیم بلند الهی و تقلیل آن به بابی برای بهشت و گریه و ناله صرف بدون آگاهی از اهداف متعالی آن

- ترجیح مناسک عزای حسینی و تبدیل آن به یک آیین تنها بدون آنکه محتوایی برای آن قائل باشند

- و سرانجام بهره برداری نادرست و سوءاستفاده از جهل عوام توسط عده ای مغرض و سودجو،  نگرانی هایی را موجب می شوند.

با این همه گذشت قرنها از قیام بی نظیر امام آزادگان و با وجود همه مخاطرات هم چنان چراغ هدایت حسینی، روشنی بخش وجدان های آگاه و نجات بخش دلها و جانهای خسته است و هر آن جلوه ای بدیع از این حماسه ماندگار پدیدار می شود.